kokserek.docx_咨信网zixin.com.cn

资源描述

1.كوكسەرەك مۇحتار ومارقان ۇلى اۋەزوۆ وقىتۋدىڭ باستى تۇيىندەرى ءبىلىم ءتۇيىنى 1.تابيعات پەن ادام اراسىنداعى بايلانىستى، تۇسىنىكتى تەرەڭدەتە تۇسۋگە جەبەۋ. 2. سابيدىڭ تازا كوڭىلى مەن مەيرىمىن دۇرىس ءتۇسىنۋ. قابىلەت ءتۇيىنى تەكىس مازمۇنىن قانىق يگەرۋ جانە اۆتوردىڭ سۋرەتكەرلىك ونەرىن، ءتىل شەبەرلىگىن يگەرۋگە قۇلشىنۋ. سەزىمدىك تاربيە: 1. تابيعاتتىڭ زاڭدىلىعىنا بۇيسىنۋ، تاعى قاشان دا جىرتقىشتىق تەگىنە تارتادى، اتا جاۋ ەل بولمايدى دەگەن يدەيانى ءتۇسىنۋ. ماڭىزدى ءتۇيىن تابيعات پەن ادام اراسىنداعى بايلانىستى، تۇسىنىكتى تەرەڭدەتە تۇسۋگە جەبەۋ. قيىن ءتۇيىن شىعارمانىڭ پوۆەستكە ءتان ەرەكشەلىكتەرىن دۇرىس تالداۋعا جەتەكتەۋ. وقىتۋ ءادىسى مانەرلەپ وقىتۋ، وقيعانىڭ ۋاقىت رەتى بويىنشا اڭگىمەلەتۋ، تالقىعا ۇيىمداستىرۋ. 1- ساعات ماقسات: تەكىستى مانەرىمەن، سەزىممەن وقۋ قابىلەتىن جەتىلدىرۋ. تالاپ: نەگىزدىك بىلىمدەردى قانىق يگەرۋ. تەكىستە كەزدەسكەن تىڭ سوزدەردىڭ ماعىناسىن يگەرۋ. قيىن ءتۇيىن: تەكىستە كەزدەسكەن تىڭ سوزدەردىڭ ماعىناسىن يگەرۋ. تەكىستى بولەكتەرگە ءبولىپ، مازمۇنىن جيناقاتپ بەرۋ. ماڭىزدى ءتۇيىن: تەكىستەگى كەيىپكەر سەزىمىنە بايلانسىتى وقۋ. تىڭ سوزدەردىڭ ماعىناسىن تۇسىنىپ قولدانا بىلۋ، وقىتۋ ءادىسى: تەكىستى كەزەكپەن وقىتۋ، وقىتۋشى ۇلگى كورسەتىپ وقىتۋ. وقىتۋشى سۇراق قويۋ فورماسى ارقىلى نەگىزدىك بىلىمدەرگە تۇسىنىك جاسايدى. وقىتۋ بارىسى جاڭا ساباققا قادام 1. قاسقىر قانداي حايۋانات؟ قاسقىر تۋرالى نەلەردى بىلەسىڭدەر؟ 2. مۇحتار كىم؟ ونىڭ قانداي شىعارمالارىن بىلەسىڭدەر؟ مۇحتار ومارقان ۇلى اۋەزوۆ ايگىلى جازۋشى، ۇلى سۋرەتكەر، قازاقستان عىلىم اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى، 1897 -جىلى قازىرگى قازاقستاننىڭ سەمەي وبلىسىنىڭ اباي اۋدانىندا دۇنيەگە كەلىپ، 1961-جىلى موسكۆادا قايتىس بولعان. شىعارمالارىنان: «اباي»، «اباي جولى»، «قارالى سۇلۋ»، «قاراش-قاراش وقيعاسى»، «قيلى زامان»، «كوكسەرەك» ت .ب .كوپتەگەن شىعارمالارى بار. بۇل شىعارما مازمۇنىنا قاراي نەشە بولەككە بولىنەدى؟ تەكستە قولعا تۇسكەن قاسقىر بولتىرىگىنىڭ ەسەيۋ بارىسى جانە ونىڭ تاعىلىعى سۋرەتتەلەدى. تەكىس ءتورت بولەكتەن قۇرالعان. ءبىرىنشى بولەكتە: ورتا سۋرەتى ياعني قاسقىرلار مەكەنى، قارا ادىر سايىنىڭ كورىنىسى، تاعىلار تىرلىگى سۋرەتتەلەدى. ەكىنشى بولەكتە: ادامدار شابۋىلى، بولتىرىكتەر تاعدىرى سۋرەتتەلەدى. ءۇشىنشى بولەكتە: كوكسەرەكتىڭ اۋىلداعى كۇن كورىسى، ونىڭ اۋىل يتتەرى مەن اۋىل ادامدارىنان كورگەن ءجابىرى، قۇرماشتىڭ كوكسەرەككە دەگەن سابيلىك رياسىز كوڭىلى مەن وعان دەگەن اياۋشىلىق مەيىرى شىنايى سۋرەتتەلەدى. ءتورتىنشى بولەكتە: كوكسەرەكتىڭ اۋىلدان كەتۋى، تەكتەستەرىمەن تەز تابىسۋى، تاعىلاردىڭ تاعىلىق ءىس-ارەكەتى نانىمدى سۋرەتتەلەدى. كوكسەرەكتىڭ اي وتكەن سايىن ايقىندالعان تاعىلىعى قويعا قاسقىر شاۋىپ، اۋىل ءىشى ۇلار-شۋ بولعان ءبىر كۇنى ءوزىنىڭ جاراتىلىستىق تەگىن ءبىر جولاتا اشكەرلەپ، قاسقىرعا قوسىلىپ قاشىپ كەتەدى، پاك نيەتتى قۇرماش ”كوكسەرەك! كوكسەرەك!“ دەپ ايقايلاپ قالا بەرەدى. 2- ساعات تالاپ تەكىستىڭ جانرى، بەينەلەۋ جاقتاعى ەرەكشەلىگى. ماقسات تەكىستىڭ جازىلۋ ەرەكشەلىگىن تالداپ ءبىلۋ، يدەياسىن تالداۋ، ماقال-ماتەل، ناقىل سوزدەر ارقىلى ءوز ويلارىن تۇسىندىرە الۋ. وقۋشىلارعا تابيعاتتىڭ زاڭدىلىعىن يگەرۋگە جەتەلەۋ ماڭىزدى ءتۇيىن تەكستەگى كەيپكەر سەزىمىنە بايلانىستى تابيعاتتىڭ زاڭدىلىعىن يگەرۋگە جەتەلەۋ. قيىن ءتۇيىن تەكىستىڭ جازىلۋ ەرەكشەلىگىن ارەكەت جانە ماقالا جازۋعا بىرلەستىرە الۋ. وقىتۋ ءادىسى تەكىستى اڭگىمەلەتۋ، سۇراۋلار بويىنشا تالداۋ جاساتۋ. جاڭا ساباققا قادام: « كوكسەرەك»تە نە تۋرالى ايتىلعان؟ تاۋ تاعىسى قاسقىر بولتىرىگىنىڭ اۋىلعا اكەلىنۋى ، ەسەيۋ بارىسى جانە ونىڭ تاعىلىعى سۋرەتتەلەدى. جاڭا ساباق كوكسەرەكتى قۇرماش قانشالىق ىقىلاسپەن باقسادا كوكسەرەك ەڭ سوڭىندا تاۋعا قاشىپ كەتەدى. بۇل پوۆەستتە پروزا جانرىنا ءتان قانداي فاكتورلار بار؟ بۇل پوۋەستتە كەيىپكەر، وقيعا، ورتا، ۋاقىت، وقيعانىڭ سەبەبى، وقيعانىڭ سالدارى قاتارلى فاكتورلار تولىق بەينەلەنگەن. كەيىپكەر_ قۇرماش، وقيعا _ كوكسەرەكتىڭ اۋىلعا اكەلىنۋى، باعىلۋى، ەسەيگەن سوڭ قاشىپ كەتۋى، ورتا_قاسقىر اپانى، اۋىل ءىشى-سىرتى، وقيعانىڭ سەبەبى_ كوكسەرەكتى ءيت ورنىندا باعىپ الماقشى بولۋى، وقيعانىڭ سالدارى _كوكسەرەكتىڭ قاشىپ كەتۋى، اۋىلداعى مالدى جەمەكشى بولۋى. اۆتوردىڭ سۋرەتكەرلىك ونەرىن، ءتىل شەبەرلىگىن قاي جاقتاردان كورۋگە بولادى؟ شىعارمانىڭ كوركەمدىك ەرەكشەلىگىن مىنا جاقتاردان جيناقتاۋعا بولادى: 1. سۋرەتتەۋدىڭ دالدىگى مەن اسەرلىلىگى. شىعارمادا اۆتور ەڭ اۋەلى وقيعا تۋىلعان ورىننىڭ تابيعات كورىنىسىن_قارا ادىردىڭ ەلسىز قاراعاندى سايى مەن كىشكەنتاي الاڭداعى قاسقىر اپانىن وتە نانىمدى سۋرەتتەيدى. 2. ءومىر شىندىعى ءدال بەينەلەنگەن. ءومىر شىندىعى_ادەبي شىعارمانىڭ تابان تىرەر تياناعى. ويتكەنى ادەبيەتتىڭ قاينارى_قوعامدىق ءومىر. «كوكسەرەك»_ءومىر شىندىعىن كوركەمدىك دەڭگەيگە كوتەرىپ، ونى تەرەڭ بەينەلەگەن كوركەم شىعارما. شىعارماداعى تابيعات كورىنىسى، قاسقىر اپانىنىڭ ورنى، مەزگىل، قاسقىردىڭ كۇشىك اسىراۋى قاتارلىلاردى وتە نانىمدى سۋرەتتەگەن. بۇدان اۆتوردىڭ سۋرەتكەرلىك شەبەرلىگىن بايقايمىز. 3 .ءتىل كوركەمدىگى ەرەكشە. اۆتور قاسقىر اپانى بار قارا ادىردىڭ قاراعاندى سايىن سۋرەتتەگەندە :“سالقىن لەپ”، “جاس ءشوپ”، “كەڭ ولكە”، “بۇرالقى توبەت”، “قىزۋلى كۇن” سياقتى اسەرلى ايقىنداۋىشتار، “جاسىل كوزدەرى وت شاشادى” قاتارلى تاماشا سۋرەتتەۋلەر، “جاس ءيىس”، “ءمۇيىز تۇياقتىلار”، “ەكى اياقتىلار” سياقتى الماستىرۋلار، “مايدان بەردى”، “كەۋدەسىن بەرمەيدى، جاسىمادى” دەگەن كەيىپتەۋلەر، “كۇلدىرەۋىشتەي بۇگىلەدى”، “ساداق وعىنداي ۇڭىلگەن”، دەگەن تەڭەۋلەردى ورىندى قولدانعان. ويلانىڭدار، تالداۋ جاساڭدار اۆتور كوكسەرەك جونىندە : (1) «پالەكەت، قىرىس، تاعى ەمەس پە!؟ كەۋدەسىن بەرمەيدى، جاسىمايدى»، (2)«ءيت بالاسىنا زاتى قاستاي، جىبىمەيدى. ءالى كۇنگە ءبىر رەت جادىراپ ويناپ كورگەن ەمەس. تاتۋلىق جوق، سۋىق »دەپ سۋرەتتەيدى.1 . وسى سوزدەر كوكسەرەكتىڭ قانداي تابيعاتىن بەينەلەيتىنىن ايتىڭدار. 2.«قاسقىردىڭ كۇشىگى تاۋعا قاراپ ۇليدى» دەگەن ماقالدىڭ ماعىناسىن ايتىپ بەرىڭدەر. كوكسەرەك اقىرى تاۋداعى قاسقىرلارعا قوسىلىپ كەتتى دە، قۇرماشقا جات مىنەز تانىتا باستادى. 3.حالقىمىز نازارىندا قاسقىر قانداي وبىراز؟ حالقىمىز نازارىندا قاسقىر قورقاۋلىقتىڭ، اشكوزدىكتىڭ، جاۋىزدىقتىڭ سيمۆولى رەتىندە الىنادى . 4. ...وسى پالە تۇبىندە ەل بولمايدى، ...ۇرى، اسىراساڭ دا مال بولمايدى، تۇقىمى جىرتقىش جاۋ ەمەس پە؟! دەگەن سوزدەردەن نەنى اڭعارۋعا بولادى؟ شىعارماداعى اۆتوردىڭ يدەياسى نە؟ بۇل شىعارمادا اۆتور ءار قانداي نارسە ءوز تابيعاتىنا تارتادى، تاعى قاشان دا تاعىلىعىن ىستەيدى، اتا جاۋ ەل بولمايدى دەگەن يدەياسىن العا قويادى. ورتا قورعاۋ تاربيەسى: وقۋشىلاردان قۇرماشتىڭ اعاسىنىڭ قاسقىردىڭ بولتىرىگىن ۇيىنە الىپ كەلۋى دۇرىس پا؟ دەگەندى سۇراۋ ارقىلى ورتا قورعاۋ تاربيەسى جۇرىلەدى. ول قاسقىردا بولسا ۇلى تابيعاتتىڭ ءبىر مۇشەسى، ونى قورعاۋ، ايالاۋ كەرەك دەگەن يدەيا سىڭىرىلەدى. تاپسىرما: (1)قاسقىر تۋرالى ماقال-ماتەلدەردى تاۋىپ جازىپ كەلىڭدەر (2) تەكىستى قايتالاي وقىپ ، مازمۇنىن ، ءتىل شەبەرلىگىن، كەيىپكەرلەر وبىرازىن ىشكەرلەي تالداڭدار. (3) قاسقىر تۋرالى ماتەريالداردى تاۋىپ وقىپ، قاسقىردىڭ ەرەكشەلىگىن ، ت.ب.لارىن ءبىلىپ الىڭدار. دوسكا جوباسى 1.كوكسەرەك مۇحتار ومارقان ۇلى اۋەزوۆ (1)كوكسەرەكتىڭ اۋىلعا العاش كەلگەن مەزگىلى (2)جاز ورتاسىنا جاقىنداعان مەزگىل (3)جاز ورتاسى اۋعان مەزگىل قايتىمدى اڭىس:

展开阅读全文